Karagiozis | 1 The origin of Karagiozis
Καραγκιόζης | 1 The origin of Karagiozis
It has been a few years since that warm day in July 2010, when UNESCO inscribed Karagiozis (though not Shadow Theatre as a whole) as the intangible cultural heritage of Turkey.
Several years after this decision, which brought the barefoot hero back into the spotlight, we believe that it is high time for a more composed assessment of the matter, through direct reference to clear historical facts, without extreme exaggerations favouring either side.
The age-old and renowned art of modern Greek Shadow Theatre has Karagiozis as its protagonist, whose origin has given rise to various hypotheses.
The best-known scenario is based on ancient oral traditions and suggests that Karagiozis was a real person, who used to work, possibly as a builder, in Bursa, Asia Minor.
Indeed, there is tomb in this city where the Turks contend this particular hero is buried.
Karagiozis | 1
Other, better documented scientific theories, however report that Karagiozis was not a real person but a character born of mime, i.e. the comedians of mimic theatre of the Hellenistic, Roman and Byzantine times.
This theory was formulated initially in the early 20th century by German scholar Hermann Reich and was adopted by many other scholars.
The definite conclusion from these theories is that Karagiozis was indeed born and bred by the people of the multiethnic Byzantine, and later, Ottoman empire, first in the form of comic mime, and then in the form of Ottoman Karagöz.
In other words, the ancestors of Greek Karagiozis are his Ottoman counterpart and more distantly, the ugly, hunchbacks and barefoot mime artists, i.e. the comedians of mimic theatre.
Karagiozis | 1
The creation of national states in the Balkans led to the “nationalisation” of Karagöz, firstly with the appearance of Greek Karagiozis upon the establishment of the modern Greek state, in 1830 and secondly, with the appearance of Turkish Karagöz (upon the establishment of Kemal’s Turkish state, much later, in 1923).
This nationalisation however cannot under any circumstances compromise the universality of Karagiozis, as a creation of the peoples of the Byzantine empire and (after 1453) of the peoples of the Ottoman Empire.
To comprehend the aforementioned universality of Karagiozis we should first understand the fundamental difference between the concept of the nation state and the concept of the empire, an understanding that is often not a given and may frequently lead to conceptual confusion.
In particular, the empire, as structure and form, has nothing to do with today’s nation states.
Karagiozis | 1
It is a multi-ethnic grouping, where different peoples coexist regardless of which people have military dominance. In this sense, the Byzantine and the Ottoman Empire, for example, can in no way be identified with Greece and Turkey respectively, or any other nation state.
These are empires belonging to all their peoples, from whom the common cultural and theatrical heritage of the mimes and the Ottoman Karagöz arose.
However, apart from their common protagonist, the creation of the modern Greek Shadow Theatre is, in its turn, also a continuation of the Ottoman Shadow Theatre performances, which is evident in the structure of certain plays and particularly comedies, based on the static parade of scrim characters e.g. the comedy “Karagiozis the Scholar”.
However, the modern Greek scrim was not limited to comedies of this type, but took a step further, with new comedies of a more flexible and edited theatrical structure, such as “Karagiozis the doctor, by force”, which is clearly influenced by Moliere’s comedies.
Karagiozis | 1
Moreover, the modern Greek Shadow Theatre was even further diversified compared to its Ottoman counterpart, as it was heavily influenced by the epic tradition of Epirus.
This influence led to a different repertoire, more complex and more dramatic, largely with heroic plays though also the folkloric, including, “Captain Gris”, “Christian fighter”, “Katsantonis”, “Diakos”, “Captain Chronis” or “Alexander the Great and the cursed serpent”.
Karagiozis | 1
Furthermore, modern Greek Karagiozis managed to diversify also in terms of its audience, as it became a purely popular and family show, which led to technical innovation due to the increase of viewers (e.g., enlargement of the scrim’s dimensions, automatic change of the settings on the scrim, the invention of the handle-fitting for the automatic rotation of the puppet, etc.).
The diversifications were also extended to the creation of new characters like Pasha, Dervenagas, Tachir, fighters of the 1821 Greek War of Independence, Alexander the Great, and settings (cottage-sarayi), which are only found in modern Greek Karagiozis and were never presented on the Ottoman and Turkish scrim.
However, the most important diversification concerns the very appearance of modern Greek Karagiozis compared to the Ottoman-Turkish Karagöz.
Karagiozis | 1
The Ottoman Karagöz and his Turkish counterpart, as a replica of the former, appear wearing hat, shoes and fancy clothes, not representing the fringes of society but rather somewhere within the middle class.
Given the aforementioned absence of the Pasha character and the Sarayi in the Ottoman and Turkish performances, it is clear that there is no social dimension to the performances of the Ottoman-Turkish Shadow Theatre, which justifies the attire of Karagöz.
On the contrary, modern Greek Karagiozis is barefoot, bareheaded and his clothes are covered with patches.
These characteristics provide a strong social dimension to Karagiozis, in terms of his social origin among the lower classes, confirmed by the ramshackle hut (cottage, after 1922), juxtaposed to the luxurious seraglio of the Pasha.
Karagiozis | 1
This development should clearly be credited to the Epirus tradition of Shadow Theatre, which evolved in different and purely Greek patterns compared to those of the Ottoman tradition.
At the same time, the Turkish (national) Shadow Theatre remains, even today, an almost identical copy of its predecessor, the Ottoman Shadow Theatre, without any significant and substantial diversification or evolution, as was the case with modern Greek Karagiozis.
However, the differences between Karagiozis and Karagöz and specifically the characteristics of their national identity do not in any way detract from their proven universality and the common Byzantine and Ottoman cultural origin of both the Greek and the Turkish Karagiozis, as key features of communication, entertainment, art and unity of the Eastern Mediterranean peoples.
Τ.Α.
Karagiozis | 1
***
3. Η καταγωγή του Καραγκιόζη
Έχουν κλείσει αρκετά χρόνια από κείνη τη θερμή μέρα του Ιούλη του 2010, κατά την οποία η Ουνέσκο κατοχύρωσε τον Καραγκιόζη (όχι, όμως, και συνολικά το Θέατρο Σκιών) ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Τουρκίας.
Αρκετά χρόνια μετά από αυτήν την απόφαση, που έφερε τον «ξυπόλυτο» ήρωα και πάλι στην επικαιρότητα, πιστεύουμε ότι ήρθε ο καιρός για μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση του όλου θέματος, μέσα από μια άμεση αναφορά στα σαφή ιστορικά δεδομένα, χωρίς ακραίες υπερβολές, προς τη μία ή προς την άλλη πλευρά.
Η πανάρχαια και καταξιωμένη τέχνη του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών έχει ως πρωταγωνιστή της τον Καραγκιόζη, για την καταγωγή του οποίου έχουν διατυπωθεί αρκετές υποθέσεις.
Η γνωστότερη βασίζεται σε παμπάλαιες προφορικές παραδόσεις και θεωρεί ότι ο Καραγκιόζης ήταν υπαρκτό πρόσωπο, που εργαζόταν (ως χτίστης) στην Προύσα της Μικράς Ασίας.
Υπάρχει μάλιστα στην πόλη αυτή και ένα μνήμα, στο οποίο οι Τούρκοι ισχυρίζονται (εσφαλμένως) ότι είναι θαμμένος ο συγκεκριμένος ήρωας.
Karagiozis | 1
Άλλες θεωρίες, όμως, πιο τεκμηριωμένες επιστημονικά, αναφέρουν ότι ο Καραγκιόζης δεν ήταν ποτέ υπαρκτό πρόσωπο, διότι κατάγεται από τους μίμους, δηλαδή από τους κωμικούς ηθοποιούς του μιμικού θεάτρου των ελληνιστικών, των ρωμαϊκών και των βυζαντινών χρόνων.
Η θεωρία αυτή διατυπώθηκε (για πρώτη φορά) στις αρχές του 20ού αιώνα από τον Γερμανό ερευνητή Hermann Reich και έγινε αποδεκτή και από πολλούς ακόμα ερευνητές.
Το συμπέρασμα που βγαίνει, τελικά, σε σχέση με τις παραπάνω θεωρίες, είναι ότι ο Καραγκιόζης υπήρξε γέννημα-θρέμμα των λαών της πολυεθνικής βυζαντινής και κατόπιν οθωμανικής αυτοκρατορίας, πρώτα με τη μορφή του κωμικού μίμου και μετά με τη μορφή του Οθωμανού Karagöz.
Karagiozis | 1
Με άλλα λόγια, οι πρόγονοι του Έλληνα Καραγκιόζη είναι ο Οθωμανός ομόλογός του και (πολύ πιο πίσω) οι άσχημοι, καμπούρηδες και ξυπόλυτοι μίμοι, δηλαδή οι κωμικοί ηθοποιοί του μιμικού θεάτρου.
Η δημιουργία των εθνικών κρατών στα Βαλκάνια ήταν αυτή που οδήγησε στην «εθνικοποίηση» του Karagöz, αφενός με την εμφάνιση του Έλληνα Καραγκιόζη (με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, το έτος 1830) και αφετέρου με την εμφάνιση του Τούρκου Karagöz (με την ίδρυση του εθνικού κεμαλικού τούρκικου κράτους, πολύ αργότερα, το έτος 1923).
Η εθνικοποίηση αυτή, όμως, δεν μπορεί (σε καμία περίπτωση) να αναιρέσει την οικουμενικότητα του Καραγκιόζη, ως δημιούργημα των λαών του Βυζαντίου και (μετά από το 1453) των λαών της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Για να γίνει, πάντως, κατανοητή η προαναφερθείσα οικουμενικότητα του Καραγκιόζη, θα πρέπει να γίνει πρώτα κατανοητή η θεμελιώδης διαφορά της έννοιας του εθνικού κράτους από την έννοια της αυτοκρατορίας, της οποίας η κατανόηση, δυστυχώς, δεν θεωρείται δεδομένη και οδηγεί, συχνά, σε εννοιολογικές συγχύσεις.
Ειδικότερα, η αυτοκρατορία, ως δομή και μορφή, δεν έχει καμία σχέση με τα σημερινά εθνικά κράτη.
Karagiozis | 1
Αποτελεί ένα πολυεθνικό σύνολο, στο οποίο συνυπάρχουν διάφοροι λαοί (άσχετα από το ποιος λαός έχει τη στρατιωτική κυριαρχία).
Με τη συγκεκριμένη λογική, η βυζαντινή και η οθωμανική αυτοκρατορία, π.χ., δεν μπορούν (σε καμία περίπτωση) να ταυτιστούν με την Ελλάδα και την Τουρκία, αντίστοιχα, ή με οποιοδήποτε άλλο εθνικό κράτος.
Πρόκειται για αυτοκρατορίες που ανήκουν σε όλους τους λαούς, από τους οποίους προήλθε η κοινή πολιτιστική και θεατρική κληρονομιά και παρακαταθήκη των μίμων και του Οθωμανού Karagöz.
Karagiozis | 1
Πέρα από τον κοινό πρωταγωνιστή τους όμως, η δημιουργία του νεοελληνικού (εθνικού) Θεάτρου Σκιών αποτελεί (με τη σειρά της) και μια συνέχεια των παραστάσεων του Οθωμανικού Θεάτρου Σκιών, κάτι που φαίνεται μέσα από τη δομή ορισμένων έργων του και ιδίως μέσα από τη δομή των κωμωδιών, που βασίζονται στη στατική παρέλαση των τύπων του μπερντέ (π.χ., με την κωμωδία «Ο Καραγκιόζης Γραμματικός»).
Ωστόσο, ο νεοελληνικός μπερντές δεν περιορίστηκε στις κωμωδίες αυτού του τύπου, αλλά έκανε ένα βήμα παραπάνω, με νέες κωμωδίες πιο ευέλικτης και επεξεργασμένης θεατρικής δομής, όπως «Ο Καραγκιόζης διά της βίας Γιατρός», που έχει σαφείς επιρροές από την αντίστοιχη κωμωδία του Μολιέρου.
Karagiozis | 1
Παράλληλα, το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών διαφοροποιήθηκε ακόμα περισσότερο από το αντίστοιχο οθωμανικό, εξαιτίας των έντονων επιδράσεων που δέχτηκε από την επική ηπειρώτικη παράδοση.
Οι εν λόγω επιδράσεις οδήγησαν σε ένα διαφορετικό ρεπερτόριο, πιο σύνθετο και πιο δραματικό, με τα λαογραφικά και κυρίως με τα ηρωικά έργα, όπως, π.χ., ο «Καπετάν Γκρης», ο «Χριστιανομάχος», ο «Κατσαντώνης», ο «Διάκος», ο «Καπετάν Χρόνης» ή «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι».
Επίσης, ο νεοελληνικός Καραγκιόζης κατάφερε να διαφοροποιηθεί και ως προς τη σύσταση του κοινού του, καθώς μετατράπηκε σε αμιγώς λαϊκό και οικογενειακό θέαμα, κάτι που οδήγησε και σε πρωτοτυπίες (για ζητήματα καθαρά τεχνικής φύσεως) λόγω της αύξησης των θεατών (π.χ., με το μεγάλωμα των διαστάσεων του μπερντέ, με την αυτόματη αλλαγή των σκηνικών στο πανί, με την επινόηση της λαβής-σούστας για την αυτόματη περιστροφή της φιγούρας κτλ.).
Karagiozis | 1
Οι διαφοροποιήσεις επεκτάθηκαν και με τη δημιουργία νέων ηρώων (π.χ., Πασάς, Δερβέναγας, Ταχήρ, αγωνιστές του 1821, Μεγαλέξανδρος κτλ.) και σκηνικών (καλύβα-σαράι), που υπάρχουν μόνο στον νεοελληνικό Καραγκιόζη και δεν παρουσιάστηκαν ποτέ στον οθωμανικό και στον τούρκικο μπερντέ.
Η μεγαλύτερη, όμως, διαφοροποίηση είναι αυτή που έχει να κάνει με την ίδια την εμφάνιση του νεοέλληνα Καραγκιόζη, σε σχέση με τον Οθωμανό-Τούρκο Karagöz.
Ο Οθωμανός Karagöz και ο Τούρκος ομόλογός του, ως ένα πιστό αντίγραφο ο δεύτερος του πρώτου, φοράνε καπέλο, παπούτσια και καλά ρούχα, εκπροσωπώντας όχι το «λούμπεν», αλλά μάλλον τη μεσοαστική (πάνω-κάτω) τάξη.
Karagiozis | 1
Με δεδομένη την προαναφερθείσα απουσία του Πασά και του σαραγιού, στις οθωμανικές και στις τούρκικες παραστάσεις, είναι σαφές ότι το «κοινωνικό» στοιχείο απουσιάζει από τις παραστάσεις του οθωμανικού-τούρκικου μπερντέ, κάτι που αιτιολογεί και την ανωτέρω ενδυμασία του Karagöz.
Αντιθέτως, ο νεοελληνικός Καραγκιόζης είναι ξυπόλυτος, χωρίς καπέλο και χιλιομπαλωμένος.
Τα χαρακτηριστικά αυτά προσδίδουν στον Καραγκιόζη μια έντονη κοινωνική διάσταση, ως προς την κοινωνική του προέλευση από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, κάτι που επιβεβαιώνεται και από την ετοιμόρροπη καλύβα του (παράγκα, μετά από το 1922), απέναντι από το πολυτελέστατο σαράι του Πασά.
Karagiozis | 1
Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει, σαφώς, να πιστωθεί στην ηπειρώτικη παράδοση του θεάματος, που κινήθηκε σε διαφορετικά και αμιγώς ελληνικότερα μοτίβα από αυτά της αντίστοιχης οθωμανικής.
Την ίδια στιγμή, το τούρκικο (εθνικό) Θέατρο Σκιών εξακολουθεί να αποτελεί, ακόμα και σήμερα, ένα σχεδόν πιστό αντίγραφο του αντίστοιχου οθωμανικού, χωρίς να έχει διαφοροποιηθεί ή εξελιχθεί σοβαρά και ουσιαστικά, όπως έγινε με τον νεοελληνικό Καραγκιόζη.
Ωστόσο, οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα στον Καραγκιόζη και τον Karagöz και τα ιδιαίτερα στοιχεία της εθνικής τους ταυτότητας δεν καταργούν, σε καμία περίπτωση, την αποδεδειγμένη οικουμενικότητά τους και τις κοινές βυζαντινές και οθωμανικές πολιτισμικές καταβολές του Έλληνα και του Τούρκου Καραγκιόζη, ως βασικά γνωρίσματα επικοινωνίας, ψυχαγωγίας, τέχνης και ενότητας των λαών της Ανατολικής Μεσογείου.
Τ.Α.
Ο Καραγκιόζης | Ραδιόφωνο | 1 Θ. Αγραφιώτης
Ο Καραγκιόζης στο ραδιόφωνο | Θωμάς Αγραφιώτης 2η εκπομπή
Ο Καραγκιόζης στο Ραδιόφωνο | Ντίνος Θεοδωρόπουλος | Θωμάς Αγραφιώτης εκπομπή
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΜΙΚΗ INTERNET ΤΟΥ POETS-RADIO.NET ΕΔΩ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΑΙ ΕΝΗΜΕΡΩΘΕΙΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΡΗΤΟΥ ΕΔΩ
Γιατί να γίνεις Μέλος | Why become our member | Join our Team
Δύο Tρόποι για να γίνετε Mέλος στην Oμάδα του Poets-Radio
Ludwig van Beethoven | 5
Poets Radio is an internet radio station, Greece providing developers Greek poetry music, culture and information. Culture Information Music. Suggest an update. Visit the Radio’s website · Facebook ·
“Η Φωνή της Ποίησης και του Πολιτισμού”
Ελάτε στην ομάδα μας!
Το Poets-Radio.net μαζί σας σε έναν πολιτιστικό πολυχώρο με συνεντεύξεις, βιβλιοπαρουσιάσεις και βιβλιοκριτικές,
αρθρογραφία και ενημερωτικές εκπομπές με συμμετοχή συγγραφέων και καλλιτεχνών.
Το Poets-Radio στηρίζει και προωθεί τους νέους δημιουργούς, κάθε Τέχνης, και όχι μόνον!
Ενημερωθείτε πως θα γίνετε μέλη μας και τι ακριβώς σημαίνει αυτό, στέλνοντας το έργο σας το βιογραφικό σας. Μία φωτογραφία του έργου σας και μία προσωπική στο poetsradioarts@gmail.com. Ώστε να αναρτήσουμε άμεσα στην σελίδα μας και θα επικοινωνήσουμε μαζί σας.
Ραδιόφωνο Πολιτισμού | Μέλος 2
Poets-Radio.net radio is a cultural multi-site with interviews, books presentation , book reviews, articles and newsletters featuring writers andartists. Poets-Radio supports and promotes new creators, every form of Art, and many more!See how to become a member by sending us your CV, a pesronal photo and of your work and your work to poetsradioarts@gmail.com.Then we will post directly on our website your data and we will soon contact you.
